جالب است بدانید، مالکیت در زندگی ما به شکل فزایندهای کمرنگتر شده است. از نرمافزارها گرفته تا موسیقی و کتابهای الکترونیکی، ما به جای اینکه چیزی را بهطور کامل در اختیار داشته باشیم، عملاً آن را اجاره میکنیم. این تغییر تدریجی، اما عمیق، چه تأثیری بر خلاقیت، فرهنگ و حس کنترل ما دارد؟
شرکت Adobe با معرفی Creative Cloud این روند را تسریع کرد. دیگر نیازی نبود نرمافزار بخرید؛ به جای آن، اشتراک ماهیانه پرداخت میکردید تا به Photoshop، Illustrator و سایر ابزارهای طراحی دسترسی داشته باشید. قطع کردن پرداختها نه تنها بهروزرسانیها را از بین میبرد، بلکه دسترسی شما به فایلهای خود را نیز متوقف میکند. در واقع، ابزارهایی که برای کسب روزی استفاده میکنید، گروگان یک طرح پرداخت تکراری هستند.
حتی کتابها – آنهم بنیادیترین شکل مالکیت در فرهنگ انسانی – هم تحت تأثیر قرار گرفتهاند. با Kindle، شما کتاب نمیخرید، بلکه آنها را لایسنس میکنید. آمازون میتواند و همین کار را کرده است، کتابهایی را از دستگاههای کاربران حذف کند. رابطهای صمیمی که زمانی با کتابخانههای شخصیتان داشتید – آن گوشه تهشدهها و یادداشتهای حاشیهای – به یک نقطه دسترسی مشروط تبدیل شده است.
به موسیقی هم فکر کنید. قبلاً آلبوم میخریدید: سیدی، وینیل، یا حتی امپی۳. مجموعهای شخصی در اختیار داشتید. حالا Spotify با هزینه ماهانه، دسترسی به 70 میلیون آهنگ را فراهم میکند. این یک حس بینهایت بودن میدهد – تا زمانی که پرداخت را متوقف کنید و کل «کتابخانه» موسیقی شما ناپدید شود.
بهطور خلاصه، مالکیت بهآرامی از تمام جنبههای زندگی دیجیتال ما محو میشود. از Photoshop تا Spotify، Kindle تا Netflix، ما در ازای آسایش و راحتی، دوام را قربانی میکنیم و کنترل خود را از دست میدهیم.
صنعت طراحی وب اولینها بود که این موضوع را تجربه کرد. آنچه با Creative Cloud و Figma شروع شد، اکنون تمام حوزهها – از موسیقی و تلویزیون گرفته تا برنامهها و خدمات – را در بر گرفته است. ما تبدیل شدهایم به مستأجران دائمی قابلیتها، همیشه وابسته و همیشه در حال پرداخت.
فقط کافیست نگاهی به نرمافزارها بیاندازید: دیگر یکبار هزینه نمیدهید، بلکه «مدل فریمیوم» با خریدهای درون برنامهای یا سیستمهای اشتراکی وجود دارد. میخواهید از یک برنامه ویرایش عکس استفاده کنید؟ باید 2.99 دلار در ماه بپردازید – برای همیشه! نیاز به فضای ذخیرهسازی بیشتر در برنامه یادداشتبرداری مورد علاقهتان دارید؟ باز هم، هزینه ماهانه.
در طراحی وب، از دست دادن مالکیت یعنی از دست دادن کنترل بر آثار خلاقانه. در موسیقی و تلویزیون، به معنای از دست دادن کنترل بر فرهنگ مصرفی و خاطرات است. و در برنامهها و خدمات، به این معنیست که همیشه وابسته خواهیم بود.
حتی داراییهایی که ما وارد طرحهایمان میکنیم هم واقعاً متعلق به ما نیستند: تصاویر استوک، ویدیوها، آیکونها – همه با مجوز استفاده هستند. شما صاحب عکسی که در صفحه اصلی مشتریتان قرار میدهید، نیستید؛ فقط حق استفاده از آن را اجاره کردهاید تا زمانی که ارائهدهنده خدمات استوک تصریح کند وگرنه.
و فونتها – شریانهای حیاتی طراحی وب – هم همین سرنوشت را پیدا کردهاند. Adobe Fonts، اشتراک Monotype، APIهای Google Fonts – دسترسی دارید، نه مالکیت. از بین بردن لایسنس شما میتواند باعث تغییر ناگهانی و غیرمنتظره ظاهر وبسایت بهخوبی طراحیشده شما شود.
وب طراحان پیشگام این روند بودند، اما اکنون دام اشتراک همه چیز را در برگرفته است. مالکیت در دنیای دیجیتال از بین رفته – و نه با انفجاری مهیب، بلکه به آرامی و پنهانی ناپدید شده است، در بستهبندی بازاریابی جذاب دربارهی «راحتی» و «ابر»، در حالی که ما غرق تماشای Netflix بودهایم تا متوجه شویم چه اتفاقی در حال رخ دادن است.
📌 توجه: این مطلب از منابع بینالمللی ترجمه و بازنویسی شده است.